Građani na osnovu Zakona o građevinskom zemljištu ostvaruju sledeća prava:
- Preče pravo gradnje na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu.
- Preče pravo gradnje na izgrađenom građevinskom zemljištu.
- Dobijanje na korišćenje gradskog građevinskog zemljišta koje se oglašava putem licitacije ili prikupljanjem javnih ponuda radi izgradnje objekta.
- Dobijanje gradskog građevinskog zemljišta radi postavljanja privremenog objekta.
Prema trenutno važećim propisima građani ne mogu posedovati gradsko građevinsko zemljište u privatnoj svojini. Ono je u državnoj svojini, a građanin samo ima pravo korišćenja dok je u njegovom posedu ili dok se na njemu nalazi izgrađeni objekat koji je u njegovoj svojini. Ukoliko posedujete građevinsku parcelu na području koje pripada gradskom građevinskom zemljištu, a imate nameru da gradite stambeni ili poslovni objekat, potrebno je da znate postupak za dobijanje građevinske dozvole. Najpre morate da ostvarite preče pravo gradnje. Ovo pravo možete ostvariti ako je za područje donet planski akt i plan parcelacije. Pred vama je pregled različitih situacija i načina na koji za svaku od njih možete ostvariti to pravo.
6.1. Preče pravo gradnje na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu
Zahtev za priznavanje prečeg prava gradnje na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu podnosi se organu opštinske uprave nadležnom za imovinskopravne poslove, taksiran odgovarajućom administrativnom taksom. U gradu Beogradu ovaj zahtev se podnosi organu opštinske uprave nadležnom za imovinskopravne poslove.
Zahtev se može podneti u roku koji je određen planskim aktom, a koji ne može biti kraći od 6 meseci od dana stupanja na snagu tog akta.
Zahtev može podneti građanin koji je bio vlasnik pre nego što je zemljište prešlo u društvenu, odnosno državnu svojinu. Ovo pravo imaju i njegovi naslednici koji naslede pravo korišćenja.
Uz zahtev se podnose sledeći dokazi:
- Izvod iz zemljišne knjige ili posedovnog lista.
- Obaveštenje od organa za urbanizam o nameni zemljišta.
- Rešenje Republičkog geodetskog zavoda – nadležne službe za katastar o izvršenoj parcelaciji i formiranju građevinske parcele prema planskom aktu.
- Dokaz da građanin nema u svojini drugi stambeni objekat - ovo se dokazuje uverenjem koje izdaje Republički geodetski zavod ili na osnovu overene izjave dva svedoka.
Opštinski organ je dužan da rešenje o priznavanju prava donese u roku od mesec dana.
Rešenje o priznavanju prečeg prava gradnje važi 3 godine. U tom roku imalac prava je dužan da izgradi objekat ili izvrši obimnije radove na njemu. Po proteku ovog roka, u kome se nije pristupilo gradnji, gubi se preče pravo gradnje.
Ako organ ne reši zahtev u zakonskom roku, građanin se može obratiti žalbom Ministarstvu finansija, Sektor za imovinskopravne poslove u Beogradu, Nemanjina 22 – 26, i Upravnoj inspekciji.
Rešenje o priznavanju prečeg prava gradnje važi 3 godine. U tom roku imalac prava je dužan da izgradi objekat ili izvrši obimnije radove na njemu. Po proteku ovog roka, u kome se nije pristupilo gradnji, gubi se preče pravo gradnje.
Ako organ ne reši zahtev u zakonskom roku, građanin se može obratiti žalbom Ministarstvu finansija, Sektor za imovinskopravne poslove u Beogradu, Nemanjina 22 – 26, i Upravnoj inspekciji.
6.2. Preče pravo gradnje na izgrađenom gradskom građevinskom zemljištu
Građanin koji poseduje stambeni objekat na gradskom građevinskom zemljištu može ostvariti preče pravo gradnje pod sledećim uslovima:
- Ukoliko je planskim aktom predviđena stambena gradnja na određenom području.
- Ukoliko je objekat dotrajao.
- Ukoliko eventualno svojim dimenzijama ne zadovoljava potrebe vlasnika i njegove porodice.
- I ukoliko zemljište odgovara građevinskoj parceli prema planskom aktu.
Procedura za dobijanje prečeg prava gradnje je identična kao u prethodnoj tački. Zahtev se podnosi istom organu koji je dužan da rešenje donese u roku od mesec dana.
6.3. Davanje na korišćenje neizgrađenog gradskog građevinskog zemljišta
Na osnovu Zakona o građevinskom zemljištu, opština, odnosno grad, daju građanima i pravnim licima na korišćenje, radi izgradnje objekta, gradsko građevinsko neizgrađeno zemljište, na osnovu javne licitacije i prikupljanjem pismenih ponuda.
Lice koje učestvuje u proceduri javne licitacije ili prikupljanja ponude, ukoliko ponudi najpovoljnije uslove koji su oglašeni, ima pravo da dobije gradsko građevinsko zemljište u veličini građevinske parcele koja je određena za gradnju. O ovom pravu odlučuje organ koji je odredila skupština opštine, odnosno grada, a to je najčešće u praksi izvršni odbor skupštine opštine, odnosno grada. Pravo se priznaje donošenjem rešenja. U rešenju se označavaju broj i površina građevinske parcele, način korišćenja, obaveza da se u roku koji ne može biti kraći od 3 godine zemljište privede nameni, dobije građevinska dozvola i izvrše obimniji radovi.
Na osnovu rešenja kojim se priznaje pravo na davanje građevinske parcele, zaključuje se ugovor o plaćanju naknade za uređivanje gradskog građevinskog zemljišta. Visinu ove naknade svojom odlukom utvrđuje skupština opštine, odnosno grada. Ova naknada može da se isplati i u više rata ako se postigne dogovor sa javnim preduzećem koje uređuje gradsko građevinsko zemljište.
Tek pošto pravno ili fizičko lice reguliše međusobne odnose sa javnim preduzećem u vezi sa plaćanjem naknade za uređivanje, može krenuti u proceduru za dobijanje urbanističkih uslova, urbanističke i građevinske dozvole. Ukoliko imate građevinski objekat koji je dotrajao ili je po svojim dimenzijama nedovoljan za stanovanje i druge vaše potrebe a parcela na kojoj se objekat nalazi prema planskom aktu namenjena je za gradnju objekta, pre nego što krenete u proceduru za dobijanje građevinske dozvole da gradite novi objekat, potrebno je da ostvarite preče pravo gradnje na izgrađenom zemljištu.
Procedura za dobijanje prečeg prava gradnje identična je kao u prethodnoj tački. Zahtev se podnosi istom organu koji je dužan da rešenje donese u roku od 30 dana.
Lice koje učestvuje u proceduri javne licitacije ili prikupljanja ponude, ukoliko ponudi najpovoljnije uslove koji su oglašeni, ima pravo da dobije gradsko građevinsko zemljište u veličini građevinske parcele koja je određena za gradnju. O ovom pravu odlučuje organ koji je odredila skupština opštine, odnosno grada, a to je najčešće u praksi izvršni odbor skupštine opštine, odnosno grada. Pravo se priznaje donošenjem rešenja. U rešenju se označavaju broj i površina građevinske parcele, način korišćenja, obaveza da se u roku koji ne može biti kraći od 3 godine zemljište privede nameni, dobije građevinska dozvola i izvrše obimniji radovi.
Na osnovu rešenja kojim se priznaje pravo na davanje građevinske parcele, zaključuje se ugovor o plaćanju naknade za uređivanje gradskog građevinskog zemljišta. Visinu ove naknade svojom odlukom utvrđuje skupština opštine, odnosno grada. Ova naknada može da se isplati i u više rata ako se postigne dogovor sa javnim preduzećem koje uređuje gradsko građevinsko zemljište.
Tek pošto pravno ili fizičko lice reguliše međusobne odnose sa javnim preduzećem u vezi sa plaćanjem naknade za uređivanje, može krenuti u proceduru za dobijanje urbanističkih uslova, urbanističke i građevinske dozvole. Ukoliko imate građevinski objekat koji je dotrajao ili je po svojim dimenzijama nedovoljan za stanovanje i druge vaše potrebe a parcela na kojoj se objekat nalazi prema planskom aktu namenjena je za gradnju objekta, pre nego što krenete u proceduru za dobijanje građevinske dozvole da gradite novi objekat, potrebno je da ostvarite preče pravo gradnje na izgrađenom zemljištu.
Procedura za dobijanje prečeg prava gradnje identična je kao u prethodnoj tački. Zahtev se podnosi istom organu koji je dužan da rešenje donese u roku od 30 dana.
6.4. Davanje na privremeno korišćenje neizgrađenog i izgrađenog gradskog građevinskog zemljišta radi postavljenja privremenih objekata
Građanin ima pravo da učestvuje na konkursu koji raspiše Izvršni odbor skupštine opštine, odnosno grada, radi dobijanja izgrađenog gradskog građevinskog zemljišta, kao i neizgrađenog koje se neće privesti nameni u roku od 5 godina. Dobijanje zemljišta na privremeno korišćenje daje se isključivo radi podizanja manjih privremenih montažnih objekata. Na osnovu rešenja koje se izdaje po sprovedenom konkursu, građanin je dužan da zaključi ugovor sa javnim komunalnim preduzećem koje uređuje građevinsko zemljište. Ugovorom se regulišu prava i obaveze u vezi sa korišćenjem zemljišta, plaćanje naknade, kao i obaveze po prestanku prava korišćenja. Kada istekne rok privremenog korišćenja, građanin je dužan da ukloni privremeni objekat o svom trošku i zemljište preda opštini na korišćenje.
